Factsheet Superwrap® Schulden

Publicatie | 01-11-2019

Wat is de superwrap schulden?

De superwrap is een nieuwe experimentele methode om inzicht te krijgen in taaie vraagstukken. In dit geval schulden. De superwrap schulden is mogelijk gemaakt door 3 programma’s: Mens Centraal, Regie op Gegevens en Samen Organiseren. De methode is bedacht en ontwikkeld door Public Partners en in opdracht van Mens Centraal, Regie op Gegevens en Samen Organiseren uitgevoerd.

Waarom een superwrap schulden?

Het doel van deze superwrap over schulden is tweeledig. Enerzijds het verkrijgen van meer inzicht in de complexe materie van schulden. In de hoop en verwachting dat het spreken van betrokkenen los van hun systeemwereld in combinatie met de onbevangenheid van studenten tot verfrissende inzichten kan leiden. Anderzijds is het voor de studenten een verrijking om gezamenlijk aan de slag te gaan met een complexe problematiek als schulden en daarover een werkstuk op te leveren waarvoor ze studiepunten ontvangen.

Wat is er gebeurd?

De superwrap schulden is op 5 februari 2019 gestart. Tijdens de startbijeenkomst en tijdens de werkbezoeken die daarna volgden zijn studenten van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) ondergedompeld in het thema schulden door lezingen en interactieve sessies met ervaringsdeskundigen en experts uit bedrijfsleven, hulpverlening, overheid, muziek- en theaterwereld en wetenschap. Vervolgens zijn de studenten met een eigen opdracht aan de slag gegaan. De opbrengst van hun inspanningen hebben zij tijdens een slotbijeenkomst op 28 maart 2019 gepresenteerd.

Het hele proces van de startbijeenkomst tot slotbijeenkomst en alle interviews met ervaringsdeskundigen, experts, hulpverleners en andere betrokkenen is gefilmd, zodat ook anderen in het proces kunnen duiken en kennis kunnen nemen van alle interviews en opgehaalde inzichten. Het geheel is te bekijken op het online overzicht: www.superwrap.nl/ schulden. Door de grote hoeveelheid filmfragmenten heeft het even tijd nodig om te laden.

Wie was de opdrachtgever?

De superwrap schulden is mogelijk gemaakt door 3 programma’s: Mens Centraal, Regie op Gegevens en Samen Organiseren. Deze drie programma’s geloven in de kracht van het experiment, de kracht van samenwerking én in het ophalen van ervaringen bij betrokkenen in combinatie met de onbevangenheid en denkkracht van studenten.

Wat heeft de superwrap schulden opgeleverd?

De superwrap heeft ruim 90 filmfragmenten opgeleverd die voor iedereen, die geïnteresseerd is in schulden, te bekijken zijn op het online overzicht: www.superwrap.nl/ schulden.

Daarnaast heeft de superwrap het inzicht opgeleverd dat vier thema’s leidend zijn in de schuldenproblematiek, te weten:

1. De complexiteit en rigiditeit van de overheid: een woud aan regels;
2. De bejegening van de overheid van mensen met schulden: een mens en geen nummer;
3. De rauwheid van het leven met schulden: leven in schulden;
4. De waarde van geld: wat is geld waard?

Voor de deelnemende studenten heeft de superwrap bewustwording over de complexiteit van schulden opgeleverd, heeft enkelen van hen tot actie aangezet om zaken in de eigen situatie te gaan regelen en heeft werkstukken opgeleverd waarvoor de studenten studiepunten hebben gekregen.

Welke vier thema’s zijn naar voren gekomen?

De interviews met de studenten, met ervaringsdeskundigen, experts, hulpverleners en andere betrokkenen zijn zeer uiteenlopend, maar we zien vanuit alle perspectieven steeds één van de volgende vier thema’s naar voren komen:

1. Een woud aan regels:
   • Mensen met problematische schulden hebben te maken met complexe regels en wetgeving. Er is een grote hoeveelheid initiatieven voor mensen met schulden. Overzicht en eenduidigheid hierin ontbreekt (bijv. grote diversiteit in naamgeving loketten);
   • Mensen met schulden snappen het hierdoor niet meer en lopen zo hulp mis: ze kunnen de weg niet vinden naar hulp, ze worden van het kastje naar de muur gestuurd of verkeerd doorverwezen.
2. Een mens en geen nummer:
   • We lijken als overheid te vergeten dat het om de mens als geheel gaat: we moeten mensen met schulden, maar ook de hulpverleners en bijvoorbeeld rechters veel meer gaan zien als individu, als mens;
   • Daarbij is een menselijke manier van omgaan met mensen met schulden essentieel: met respect voor de schaamte en de stress (en de gevolgen van stress) die samenhangen met het hebben van schulden. Hierbij is een juiste woordkeus (bijv. geen ‘schuldenaren’) van belang;
   • Er wordt veel gesproken óver mensen met schulden, maar ze praten zelf niet mee. Mensen met schulden hebben meer podium nodig voor een effectieve schuldenaanpak. Ze kunnen daarmee een waardevolle bijdrage leveren vanuit hun ervaringsdeskundigheid, en zullen zich hierdoor ook meer gezien en erkend voelen.
3. Leven in schulden:
   • Het perspectief van mensen met schulden laat zien dat zij aan de rand van de maatschappij leven, dat zij zich schamen, schuldig en onmachtig voelen en zich verstoppen. Ze voelen zich vastgelopen en lopen letterlijk met lood in hun schoenen. Ze leven in een glazen huis en hebben geen regie meer over hun leven. De stress die gepaard gaat met het hebben van schulden zorgt voor minder overzicht, wantrouwen en een korte termijn oriëntatie. Daar moeten we als overheid rekening mee houden: ook doordat veel actie gevraagd wordt aan degene die toch al in de problemen zit.
4. Wat is geld waard?:
   • De consumptiemaatschappij vormt voor veel mensen een lokroep, er is meer bewustzijn nodig van de waarde van spullen en van geld;
   • (Jonge) mensen moeten leren hoe ze grip krijgen en houden op hun eigen financiën: je kan snel in de schulden komen in situaties van werkloosheid of scheiding. Voorlichting is heel belangrijk: niet alleen over omgaan met geld, maar ook over het omgaan met de overheid (hoe werkt het? welke regels zijn er?)

Wat is de onvoorziene opbrengst van de superwrap schulden?

De studenten hebben twee ideeën naar voren gebracht, die in het najaar worden gerealiseerd.

1. Het organiseren van een reizende tentoonstelling van een aantal werkstukken van de studenten, ondersteund door een paar filmfragmenten. Deze tentoonstelling kan in diverse overheidsgebouwen voor overheidsprofessionals tentoon worden gesteld. Regie op Gegevens regelt de rondreizende tentoonstelling.
2. Het stimuleren van een educatief programma op scholen over:
   • Omgaan met geld en sociale norm/consumptiemaatschappij;
   • De schaamte die gepaard gaat met het hebben van schulden.
     Wijzer in Geldzaken gaat met de betrokken student in gesprek over dit idee.

Verder hebben organisaties die mensen met schulden gericht willen doorverwijzen naar het loket ‘schuldhulpverlening’ binnen de gemeente als knelpunt aangegeven dat er geen eenduidige naam is voor dit loket. Iedere gemeente heeft dit loket een eigen, andere, naam gegeven wat het rechtstreeks doorverwijzen niet mogelijk maakt. Op dit moment wordt geïnventariseerd welke namen er bij gemeenten in omloop zijn. De volgende stap is om onder ervaringsdeskundigen te testen wat een naam is die voor hen herkenbaar en duidelijk is.

Mens Centraal en Samen Organiseren werken hierin samen.