Inzichten uit onderzoek: Hoe kan de overheid mensen meer overzicht en hulp bieden bij het voorbereiden op ouder worden?

Welke voorbereidingen treffen mensen die bijna met pensioen gaan? Hoe ervaren ze dit proces? En welke rol heeft overheidsinformatie en -dienstverlening bij voorbereiden op ouder worden? Deze vragen stonden centraal in het onderzoek: Hoe kan de overheid mensen meer overzicht en hulp bieden bij het voorbereiden op ouder worden? In deze factsheet lees je de belangrijkste inzichten.

Doel onderzoek

  • Inzicht verkrijgen in hoe mensen die aan de vooravond staan van de AOW-gerechtigde leeftijd zich voorbereiden op de periode vanaf de AOW-gerechtigde leeftijd en hoe zij het proces van zich hierop voorbereiden ervaren;
  • Inzicht krijgen in de rol van overheidsinformatie en dienstverlening tijdens het proces.

65 is het nieuwe 40

Mensen rond de 65 jaar voelen zich niet oud, ze staan gevoelsmatig nog midden in het leven. Ze zijn slechts beperkt bezig met het voorbereiden op eventuele consequenties van ouder worden op hun leefsituatie. Ze worden door jongere mensen in de maatschappij wel als ‘oud’ bestempeld. ‘Oud’ staat in de perceptie van de mensen van rond de 65 jaar gelijk aan een verminderd lichamelijk en/ of geestelijk functioneren, en als gevolg daarvan gelijk aan een toenemende afhankelijkheid. Mensen wensen vanaf de AOW-gerechtigde leeftijd een kwalitatief hoogwaardig leven te (blijven) leiden en -voor zover mogelijk- zorgeloos oud te worden. Concreet betekent dit voornamelijk het behoud van hun onafhankelijkheid en zelfstandigheid.

Verandering in financiële situatie en gezondheid zijn de voornaamste aanleidingen om na te gaan denken over ouder worden

De aanleiding voor het nadenken over of bezig zijn met het voorbereiden op ouder worden is tweeledig: een nieuwe financiële situatie of tegenslagen op het gebied van gezondheid. In beide gevallen geldt dat de aanleiding geleidelijk sterker wordt en mensen vanaf 60 jaar hiernaar beginnen te handelen. 

Bijvoorbeeld door erover te praten met hun partnerof familie en vrienden die in dezelfde situatie zitten. Door deze gesprekken vinden mensen hun weg naar mensen en instanties met meer specialistische kennis (bijvoorbeeld een financieel adviseur, of een specialist op het gebied van aanpassen van de woning). In de perceptie van de respondenten zijn een goede financiële basis en een goede gezondheid fundamenteel voor zorgeloos ouder worden. Aangezien de gezondheid minder voorspelbaar dan wel beïnvloedbaar is, wensen mensen vooral grip te krijgen op de nieuwe financiële situatie.

Bij het voorbereiden op de consequenties van ouder worden op hun financiën hebben mensen vragen als:

"Kan ik eerder stoppen met werken? Wat heb ik te besteden? Kan ik of mijn partner na mijn overlijden wel rondkomen? Waar kan ik op terugvallen als ik toch niet kan rondkomen?"

Op het gebied van zorg zijn het vragen als:

"Hoe word ik zo goed en gezond mogelijk oud(er)? en Hoe kan ik zorg blijven dragen voor mijn naasten?"

die spelen. Op dit moment is er niet één bron waar mensen antwoord op al hun (financiële) vragen kunnen krijgen en er is ook geen plek om hun nieuwe AOW-gerechtigde situatie makkelijk in beeld krijgen.

Ook wordt nagedacht over hoe mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen

Mensen hebben rond hun 65e levensjaar vaak al nagedacht over hun woonsituatie en hier mogelijk zelfs al naar gehandeld. In de praktijk gaat het dan om aanpassingen aan de huidige woning of het uitkijken naar een nieuwe woning (appartement, gelijkvloers). Hoe zeker zij zich voelen of ze zelfstandig thuis kunnen blijven wonen hangt samen met of zij over voldoende financiële middelen beschikken. Vragen die mensen hebben zijn:

"Hoe kan ik zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen? Wat zijn de mogelijkheden? Wat voor woningaanbod is er?"

Hier zien we dat met name afwachtende en machteloze ouderen niet in staat lijken zich breed te oriënteren. Zij kunnen het vinden van een andere woning niet zelfstandig in gang zetten. Ze zoeken informatie slechts bij hun lokale woonruimtebemiddelaar (bijvoorbeeld WoningNet of Woonnet Haaglanden) of de huidige verhuurder. Het is voor hen onduidelijk waar ze terecht kunnen voor meer informatie, advies of hulp.

Weinig zorgen over dagelijkse bezigheden of verandering in sociale leven

Mensen rond de 65 jaar maken zich in het algemeen geen zorgen over dagelijkse bezigheden of verandering in hun sociale leven. De voornaamste zorg die hiermee gepaard gaat is dat ze op een zeker moment hulp zullen moeten accepteren of over hoe ze een nieuw sociale kring op moeten bouwen als ze stoppen met werken.

Mensen staan niet negatief tegenover een proactieve rol van de overheid

Ondanks dat mensen van rond de 65 jaar in het algemeen gewend én in staat zijn om zelf dingen uit te zoeken en te regelen, is -de mogelijkheid om terug te kunnen vallen op- hulp gewenst. Bijvoorbeeld als mensen niet genoeg financiën hebben om rond te komen of een andere woning nodig hebben. Spontaan zien mensen de overheid niet als een partij in deze levensgebeurtenis, maar ze staan niet negatief tegenover een proactieve rol van de overheid. 

Omdat we wat meer zelfredzame ouderen hebben gesproken, zou het kunnen zijn dat er in de praktijk bij minder zelfredzame ouderen meer hulp gewenst is. Hiervoor zal aanvullend onderzoek nodig zijn.

Onderzoeksverantwoording

Meer informatie

Neem voor meer informatie contact op met Margot Lagendijk m.lagendijk@minaz.nl.