Inzichten uit onderzoek: Hoe waarderen mensen verschillende manieren voor het digitaal delen van persoonsgegevens?

Publicatie | 03-12-2021

Doel van het onderzoek

Inzicht krijgen in:

• de houding van mensen over het digitaal delen van persoonsgegevens met overheidsorganisaties buiten de overheid en
• de waardering voor drie manieren (ook wel interactiepatronen) om persoonsgegevens te delen met organisaties buiten de overheid.

Achtergrond

Momenteel delen mensen hun persoonsgegevens met organisaties veelal schriftelijk, per e-mail of portaal. Daar komt langzaam verandering in. Mensen delen steeds vaker persoonsgegevens zoals hun woonadres, geboortedatum of inkomen digitaal met organisaties buiten de overheid. Bijvoorbeeld een zorgverlener, woningcorporatie of schuldhulpverlener.

Dat kan bijvoorbeeld op de volgende manieren:

1. Kluisvariant: hierbij haalt de burger de benodigde persoonsgegevens op bij de overheid en plaatst deze in een digitale persoonlijke omgeving die hij zelf beheert (bijvoorbeeld een app). Als hij een dienst van een dienstverlener wil gebruiken, kan hij de benodigde gegevens vanuit zijn digitale persoonlijke omgeving aan de dienstverlener leveren. Of de dienstverlener toegang geven tot (een deel van) zijn gegevens.
2. Sluisvariant: in deze variant stelt de dienstverlener een digitale persoonlijke omgeving beschikbaar. Hiermee kan de dienstverlener (na toestemming van de burger) rechtstreeks persoonsgegevens uit een registratie van de overheid halen en in die persoonlijke omgeving plaatsen en overnemen bij een aanvraag.
3. Bronvariant: hier realiseert de overheid een digitale persoonlijke omgeving voor de burger (bijvoorbeeld MijnRDW, MijnUWV, MijnOverheid). In deze omgeving kan de burger de overheid toestemming geven om de nodige persoonsgegevens aan een dienstverlener te verstrekken. De toestemming vindt dus plaats (en wordt geregistreerd) bij de overheid.

Casus

In het onderzoek is ervoor gekozen om een casus voor te leggen; het af-of oversluiten van een hypotheek. Dit omdat het een veel voorkomende situatie is waarbij persoonlijke gegevens moeten worden gedeeld met de hypotheekverstrekker én een groot deel van de mensen zich hierbij een voorstelling kan maken.

Inzichten:

Mensen delen persoonsgegevens liever digitaal dan per e-mail of post

Het digitaal delen van persoonsgegevens is een relevant concept; een meerderheid zegt ‘er zelf iets aan te hebben’ en verkiest dit boven de huidige wijze van aanleveren (schriftelijk of per e-mail). De gebruiksintentie loopt uiteen voor de drie interactiepatronen, waarbij de bronvariant het hoogste scoort. Ruim de helft van de mensen verwacht gegevens digitaal te delen middels de bronvariant. Van de sluisvariant verwacht 40% gebruik te gaan maken en van de kluisvariant een derde van de mensen.

Een vertrouwd en veilig gevoel is cruciaal voor het digitaal delen van persoonsgegevens met organisaties buiten de overheid

Mensen willen alleen digitaal gegevens delen met organisaties buiten de overheid als ze een vertrouwd en veilig gevoel hebben. Mensen associëren gegevens digitaal delen met risico’s als: criminaliteit, software-kwaliteit en het borgen van de privacy door betrokken partijen. De mate waarin mensen vertrouwen hebben in het digitaal delen van persoonsgegevens hangt bijvoorbeeld af van het privacy-bewustzijn van mensen, van het zicht wat men denkt te hebben op de gedeelde gegevens en van het vertrouwen in de organisatie waarmee de gegevens worden gedeeld.

Mensen delen gegevens liever digitaal wegens gebruiksgemak

Mensen verwachten dat gegevens digitaal delen meer gebruiksgemak oplevert, zoals tijdsbesparing. Hierdoor verkiezen mensen het digitaal delen van persoonsgegevens boven de traditionele manier (schriftelijk of per e-mail). Dit geldt voor alle drie de interactiepatronen. Mensen geven aan positief te staan ten opzichte van de drie interactiepatronen. Ze hebben bij allen het gevoel ontzorgd te worden bij het delen van persoonsgegevens. Wel moet de manier van persoonsgegevens delen veilig voelen. Daarnaast voelt het digitaal delen voor sommige mensen alsof ze minder controle hebben over de gedeelde gegevens.

Persoonsgegevens digitaal delen spreekt niet iedereen aan

Het digitaal delen van persoonsgegevens spreekt bepaalde mensen meer aan dan andere. Hierbij spelen leeftijd, opleiding, digitale vaardigheid en privacybewustzijn een rol. Vooral jongeren, midden- en hoogopgeleide, digitaal vaardige mensen en mensen die zich geen zorgen maken over privacy-issues voelen zich aangesproken tot digitaal delen van persoonsgegevens.

Interactiepatronen voldoen aan behoeften, bronvariant heeft de voorkeur

Interactiepatroon ‘Bron’ (het delen van persoonsgegevens via MijnOverheid) voldoet in de voorgelegde vorm en context het beste aan de behoeften van mensen. Het is voor hen de meest aantrekkelijke manier van gegevens delen en het heeft de hoogste gebruiksintentie. Dit interactiepatroon wekt bij mensen het meest vertrouwen en mensen krijgen hier het meest veilige gevoel hierbij. Dit omdat mensen o.a. goed denken te weten welke gegevens gedeeld worden. En zij er op vertrouwen dat de gegevens alleen worden gebruikt voor het beoogde doel.

In de tabel hieronder worden de drie interactiepatronen weergegeven met bijbehorende scores op de ondervraagde elementen.

Tabel interactiepatronen

	Bron	Sluis	Kluis
Aantrekkelijkheid	73%	61%	57%
Gemak	76%	68%	61%
Regie	66%	59%	62%
Veiligheid	61%	46%	46%
Gebruiksintentie	52%	40%	32%

Onderzoeksverantwoording

Meer informatie

Bekijk het volledige onderzoeksrapport ‘waardering digitaal persoonsgegevens delen’. Meer weten over dit onderzoek? Neem contact op met Manette Elderman (programma Mens Centraal) via m.elderman@minaz.nl. Voor vragen over het programma Regie op gegevens kun je terecht bij Paul Zeef via Paul.zeef@minbzk.nl