Inzichten uit onderzoek: Hoe beleven (aanstaande) ouders de communicatie en dienstverlening vanuit de overheid rond het krijgen van een kind?
In de periode rondom het krijgen van een kind moet je als (aanstaande) ouder veel regelen, ook met de overheid. Bijvoorbeeld de geboorteaangifte van de baby of het ouderlijk gezag. De overheid wil graag dat de overheidsinformatie en -dienstverlening aansluit bij de leefwereld en behoeften van (aanstaande) ouders. Daarom is onderzoek verricht om inzicht te krijgen in vragen als: hoe wordt het regelwerk met de overheid ervaren? Hoe weten (aanstaande) ouders daarin hun weg te vinden? Hoe ervaren ze het contact met de overheid? De belangrijkste inzichten van dit onderzoek zijn in deze factsheet weergegeven.
Doel onderzoek
- Inzicht krijgen in hoe aanstaande en nieuwe ouders de informatievoorziening en dienstverlening vanuit de overheid ervaren;
- Overzicht krijgen in de overheidsbrede klantreis van aanstaande en nieuwe ouders.
(Aanstaande) ouders zijn over het algemeen positief over de overheidsdienstverlening en -informatie rondom het krijgen van een kind
Het lukt het gros van de (aanstaande) ouders om het regelwerk rond het krijgen van hun kind goed en op tijd gedaan te krijgen. Ouders bewandelen een soortgelijk pad langs beslissingen en regelzaken van het eerste trimester van de zwangerschap tot na de geboorte van hun kind. De ene ouder kenmerkt zich meer als regelaar, de andere meer afwachtend. De ‘regelaar’ zoekt overzicht en controle door proactief naar informatie te zoeken en overzichten te maken. Het afwachtende type ouder laat het allemaal over zich heen komen en is daardoor sterk afhankelijk van zijn of haar sociale omgeving en zorgexperts voor informatie. Dit type ouder heeft vaak groot vertrouwen in het systeem en de overheid. Beide types ervaren alles wat aan regelwerk komt kijken bij het krijgen van een kind meestal positief, zonder grote issues en drempels. (Aanstaande) ouders hebben er vertrouwen in dat het allemaal goed komt en dat het makkelijk kan worden opgelost als ze iets vergeten.
Het informatieaanbod is versnipperd, maar vult elkaar goed aan
De verloskundige, gynaecoloog, kraamzorg en ervaringsdeskundigen in eigen omgeving zijn voor ouders belangrijke hulpbronnen bij het verzamelen van informatie over wat er geregeld moet worden. Zij bieden proactief informatie en zijn daarmee het vertrekpunt voor de regelzaken die nodig zijn gedurende de zwangerschap en na de geboorte van het kind. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van digitale informatiebronnen om antwoorden te zoeken op vragen die op een bepaald moment tijdens de zwangerschap of na de geboorte spelen. Via Google komen (aanstaande) ouders afhankelijk van hun vraag uit bij informatievoorzieningen op overheidswebsites zoals van Rijksoverheid, Belastingdienst of UWV, of op platformen zoals ‘Ouders van Nu’ of 24Baby. De overheid wordt hierbij als betrouwbare en passende bron van objectieve en onafhankelijke informatie gezien. Informatie van zorgexperts, overheidswebsites en platformen vult elkaar goed aan. Hierdoor ervaren de meeste (aanstaande) ouders dat zij over voldoende informatie en ondersteuning beschikken bij het krijgen van een kind. Ondanks dat de informatie is verspreid over verschillende bronnen, is er geen behoefte aan een totaaloverzicht. Aangezien regelwerk over een langere periode is verspreid, is er wel behoefte aan inzicht in wat in welk trimester en na de geboorte geregeld moet worden. Nu wordt deze behoefte gevuld door to-do lijstjes zoals die van 24Baby.
Knelpunten zitten bij regelzaken in specifieke situaties
(Aanstaande) ouders die als zzp’er werken of uitkeringsgerechtigd zijn, weten niet altijd dat zij mogelijk recht hebben op een uitkering gedurende hun zwangerschaps- en bevallingsverlof. Zij horen of lezen per toeval over de regelingen, anders blijft het onbekend. Er is bij deze ouders behoefte aan proactieve informatievoorziening. In complexere situaties is de huidige informatie ook niet toereikend. Bijvoorbeeld iemand is alleenstaand ouder met een uitkering en wil weten of hij/zij recht heeft op kinderopvang. Informatie is in zulke situaties te algemeen en sluit daardoor niet aan op ieders leefwereld. Daarnaast vormen digitale regelzaken voor sommige (aanstaande) ouders een hindernis. Bijvoorbeeld (aanstaande) ouders die niet met DigiD uit de voeten kunnen, zijn hiervoor vaak aangewezen op hulp van derden. Tot slot ervaren sommige (aanstaande) ouders het lezen van ingewikkelde teksten over complexe onderwerpen als struikelblok. Door gebruik van ambtelijke taal en jargon is het moeilijk om door de teksten heen te komen, terwijl de inhoud ook al lastig te begrijpen is.
(Aanstaande) ouders zijn niet op de hoogte van een aantal rechten en plichten
Over een aantal regelingen omtrent het krijgen van een kind hebben (aanstaande) ouders niet altijd voldoende kennis. Het gaat dan bijvoorbeeld om de verlofregelingen. (Aanstaande) ouders in loondienst weten over het algemeen dat zij recht hebben op zwangerschaps- ouderschaps- en geboorteverlof, maar hoe de regelingen precies in zijn werk gaan, is een hoop uitzoekwerk. Het uitzoekwerk wordt als veel ervaren. Hierdoor leunen de ouders vaak op informatie van hun werkgever of ervaringen van collega’s. Bij de meeste ouders komt het uiteindelijk zonder al te veel problemen goed. Ook weet niet elke zwangere dat zij recht heeft op extra pauzes en beschikking tot een geschikte rustruimte. Voor niet-getrouwde ouders of ouders met een geregistreerd partnerschap is het niet altijd duidelijk dat ook de partner een verzoek tot ouderlijk gezag moet indienen na de geboorte. Daarnaast zijn mogelijkheden tot het regelen van de voogdij, het opstellen van een testament en het aanvragen van een identiteitsbewijs na de geboorte onbekend, of worden niet als urgent genoeg ervaren om meteen mee aan de slag te gaan.
Lastige en emotioneel beladen keuzes zijn de voornaamste bron van zorg voor (aanstaande) ouders
(Aanstaande) ouders krijgen te maken met moeilijke en emotionele keuzes, deze worden daarom vaak uitgesteld als het kan. Bijvoorbeeld de keuze tussen trouwen of geregistreerd partnerschap. Ook hoe om te gaan met wachtlijsten voor kraamzorg en kinderopvang is lastig. Door de lange wachttijden voor kraamzorg en kinderopvang moeten aanstaande ouders snel een inschrijving regelen. Hierdoor is er weinig tijd om te oriënteren. Dit zorgt voor stress. Daarnaast is het lastig voor (aanstaande) ouders om te kiezen hoe ze werktijden en -dagen in willen delen. Het is dan lastig om de juiste balans te vinden tussen bij hun kind zijn en wat financieel haalbaar is. Het aanvragen en berekenen van de kinderopvangtoeslag leidt bij (aanstaande) ouders niet direct tot vragen of moeilijkheden. Kinderopvang is wel een belangrijke kostenpost en vanwege de toeslagenaffaire is er meer bewustzijn over de risico’s als het mis gaat. Dit leidt tot extra onzekerheid bij ouders. Zij hebben daardoor meer behoefte aan bevestiging. Uiteindelijk worden beslissingen rond kinderdagverblijf, ouderschapsverlof en werktijden/dagen vaak pas na de geboorte definitief genomen.